Ενεργειακή κρίση και αλλαγές στο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ

Άρθρο των Ανδρέα Χαραλάμπους, Οικονομολόγου & πρώην Διευθυντή Υπουργείου Οικονομικών & Όμηρου Πισσαρίδη, Δ/ντος Συμβούλου PricewaterhouseCoopers Investment Services, στην εφημερίδα «Η Καθημερινή»

H ανθρωπότητα πέτυχε αξιοσημείωτη πρόοδο στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ωστόσο, η πρόοδος δεν είναι αρκετή. Οι εκπομπές ρύπων εξακολουθούν να αυξάνονται, ενώ η πρόσφατη έκθεση των ΗΕ καταδεικνύει ότι, οι υφιστάμενες δεσμεύσεις/πολιτικές δεν επαρκούν για επίτευξη του στόχου που αφορά τον περιορισμό ανόδου της θερμοκρασίας. Ως επακόλουθο, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι καταστροφές αναμένονται να αυξηθούν περαιτέρω.

Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μεταρρύθμιση της αγοράς ενέργειας αποκτά καίρια σημασία. Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει, κυρίως, στην ενίσχυση της αυτάρκειας της Ευρώπης σε βασικές πρώτες ύλες για την παραγωγή ενέργειας, καθώς και σε γενναιόδωρες επιδοτήσεις επενδύσεων, μακροχρόνιου χαρακτήρα, προς όφελος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ).

Ακόμη πιο σημαντική είναι η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που αφορά το σύστημα εμπορίας των εκπομπών ρύπων. Ιδιαίτερη πρόκληση για την Κύπρο και τους καταναλωτές αποτελούν οι αυστηρότεροι στόχοι, καθώς και η συμπερίληψη των νευραλγικών τομέων των κατασκευών και των μεταφορών στο σύστημα εκπομπών.

Πρακτικά, οι αποφάσεις συνεπάγονται περαιτέρω αυξήσεις των τιμών των ρύπων και, κατ’ επέκταση, των τιμών παραδοσιακών μορφών ενέργειας (πετρέλαιο, κάρβουνο, φυσικό αέριο) με δυσμενείς επιπτώσεις, ιδιαίτερα για τους τομείς των κατασκευών και του τουρισμού. Τα πρόστιμα για τις εκπομπές ρύπων που επιβαρύνουν τους καταναλωτές και ήδη ξεπερνούν τα €200εκ ετησίως, αναπόφευκτα θα μεγεθυνθούν.

Η άμεση λήψη διορθωτικών μέτρων αποτελεί αδήριτη ανάγκη. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα:

(α) αναβάθμιση του δικτύου ηλεκτρισμού, ώστε να καταστεί εφικτή η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ,

(β) κατάργηση της υφιστάμενης επιδότησης κατανάλωσης ηλεκτρισμού μέσω μειωμένου ΦΠΑ, που αποτρέπει την αναγκαία εξοικονόμηση ενέργειας και αντικατάστασή της με στοχευμένα μέτρα προς όφελος ευάλωτων ομάδων,

(γ) έλεγχος, με περιοριστικά μέτρα, της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης του κατασκευαστικού τομέα και προώθηση στοχευμένων παρεμβάσεων στο στεγαστικό τομέα, προς όφελος των χαμηλά αμειβόμενων, νεαρών ζευγαριών και κατοίκων της υπαίθρου και, επιπλέον, υιοθέτηση αυστηρότερων περιβαλλοντικών προτύπων σε ότι αφορά νέες κατασκευές,

(δ) ενθάρρυνση της διακίνησης με μέσα μαζικής μεταφοράς μεταξύ πόλεων και εντός αυτών και,
παράλληλα, προώθηση διεθνών συμφωνιών για διασφάλιση αεροπορικής διασύνδεσης της Κύπρου με το εξωτερικό, σε λογικές τιμές.

Περαιτέρω μέτρα περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση της έρευνας, στον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας, ώστε να διευκολυνθεί η διείσδυση των ΑΠΕ, και η συστηματική ενημέρωση των πολιτών για την αναγκαιότητα της ενεργειακής μετάβασης.

Μια βέλτιστη πρακτική που εφαρμόζεται σε χώρες της ΕΕ είναι η σύσταση ανεξάρτητης επιστημονικής επιτροπής για αξιολόγηση της επίτευξης των κλιματικών στόχων και η νομοθετική ρύθμιση για την αναγκαία λήψη διορθωτικών μέτρων, σε περίπτωση εντοπισμού αποκλίσεων.

Συμπερασματικά, οι δυνατότητες ανάπτυξης μέσω συμβατικών μορφών ενέργειας, περιλαμβανομένου και του φυσικού αερίου, εξαντλούνται. Κλειδί για επιτυχημένη μετάβαση προς ΑΠΕ αποτελεί η υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού, που να προβλέπει την ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και στοχευμένες κρατικές παρεμβάσεις. Τα χρονικά πλαίσια είναι πλέον ασφυκτικά περιορισμένα.