Εξελίξεις στην περιοχή του Σαχέλ και οι προκλήσεις για την ΕΕ

Η ζώνη του Σαχέλ βρίσκεται στα νότια της ερήμου της Σαχάρας και εκτείνεται από τη δυτική ακτή της Αφρικής μέχρι την ανατολική ακτή στην Ερυθρά θάλασσα. 

Το 19ο αιώνα η πλειοψηφία του Σαχέλ περιήλθε υπό Γαλλικό έλεγχο. Την περίοδο 1950-1960 παρατηρήθηκε η δημιουργία ανεξάρτητων κρατών, περιλαμβανομένων της Σενεγάλης, Μαυριτανίας, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα, Νιγηρία, Τσαντ, Σουδάν, και Ερυθραία.  

Σήμερα, το Σαχέλ θεωρείται μία από τις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη, γεγονός που δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη την Ευρώπη, η οποία τα τελευταία χρόνια δέχεται κύματα εκτοπισμένων Αφρικανών. Η τάση αυτή πιθανόν να ενταθεί μελλοντικά, καταπονώντας τις υφιστάμενες Ευρωπαϊκές υποδομές και απαιτώντας περισσότερους πόρους, κυρίως στη Νότια Ευρώπη, συμβάλλοντας έτσι στην πόλωση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και των πολιτών που βλέπουν με θετικό φακό και αυτών που αντιμετωπίζουν εχθρικά την κατάσταση.

Τα βασικά γενεσιουργά αίτια είναι τα εξής:

Πρώτον, τα σύνορα και ο υποκειμενικός διαχωρισμός των πληθυσμών του Σαχέλ συνέτεινε στη βία μεταξύ των χωρών της περιοχής, αλλά και εντός διαφορετικών φυλών, με αρνητικές προεκτάσεις, τόσο στο οικονομικό κλίμα όσο και στις ξένες επενδύσεις.

Δεύτερο, τα φαινόμενα διαφθοράς έχουν οδηγήσει σε περιορισμένη φοροεισπρακτική ικανότητα και ανεπάρκεια κρατικών δομών και υποδομών. Ως επακόλουθο, δημιουργείται ένας αυτοσυντηρούμενος κύκλος, όπου οι πολίτες αμφισβητούν την κυβέρνηση και καταφεύγουν στην παρανομία ως μέσο επιβίωσης. Σημειώνεται ότι το Σαχέλ είναι από τα πιο πρόσφορα εδάφη του πλανήτη για στρατολόγηση μαχητών (ακόμη και παιδιών) από ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις, περιλαμβανομένων της Μπόκο Χαράμ, του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα.

Τρίτο, από τη δεκαετία του 1950, ο αυξανόμενος πληθυσμός στο Σαχέλ επέδρασε αρνητικά στο περιβάλλον. Από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηξε κατά 1.1 βαθμούς Κελσίου, ενώ στο Σαχέλ η μέση αύξηση είναι 50% υψηλότερη, συμβάλλοντας σε καταστροφικές ξηρασίες. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, 80% της γης του Σαχέλ είναι περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη, 30 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από επισιτιστική ανασφάλεια, ενώ 10 εκατομμύρια αντιμετωπίζουν κίνδυνο πείνας.

Τέταρτο, το Σαχέλ δεν έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί τους φυσικούς του πόρους. Πέραν από τα θέματα κακής διακυβέρνησης, διαφθοράς, βίας και τρομοκρατίας, οι πλούσιες χώρες δεν είναι άμοιρες ευθυνών. Ο Νίγηρας, για παράδειγμα, είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο, αλλά η Γαλλική κρατική εταιρεία Areva τον εκμεταλλεύεται για να συντηρεί το πυρηνικό της πρόγραμμα και να παράγει ενέργεια για τους Γάλλους πολίτες, χωρίς αντίστοιχο όφελος για τους πολίτες του Νίγηρα.

Καταληκτικά, το Σαχέλ προβλέπεται να παραμείνει περιοχή αναταραχής, η οποία δύναται να ενταθεί στα επόμενα χρόνια. Λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική θέση του Σαχέλ, μια κρίση θα εξαχθεί αναπόφευκτα, και μάλλον με βίαιο τρόπο, στην Ευρώπη. Δεδομένης της απουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή, τις συνεχόμενες κινήσεις μακροπρόθεσμης στρατηγικής της Κίνας στην Αφρική, αλλά και τον κίνδυνο ριζοσπαστικοποίησης του τοπικού πληθυσμού από ακραίες ομάδες, η Ευρώπη θα πρέπει να επαναμελετήσει τη στρατηγική της για την περιοχή.

Ο Ανδρέας Χαραλάμπους είναι οικονομολόγος και πρώην διευθυντής στο Υπουργείο Οικονομικών.

Ο Όμηρος Πισσαρίδης είναι διευθύνων σύμβουλος της PricewaterhouseCoopers Investment Services.